تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۴۰۱/۹/۸
علت ورم شکم
تورم ناحیه شکم در اثر علل مختلفی همچون یبوست، نفخ معده یا روده، عدم تحمل لاکتوز، پرخوری، سندروم پیش از قاعدگی و تغییرات هورمونی زنانه رخ می‌دهد. سیوطب
تورم ناحیه شکم زمانی اتفاق می‌افتد که این ناحیه بزرگ‌تر از حد طبیعی شده باشد. این اتفاق در اثر علل مختلفی همچون یبوست، نفخ معده یا روده، عدم تحمل لاکتوز، پرخوری، سندروم پیش از قاعدگی و تغییرات هورمونی زنانه رخ می‌دهد.
اما برای تورم ناحیه شکم علل نگران‌کننده‌ای نیز وجود دارد. در مواردی این تورم می‌تواند یکی از علائم بیماری‌های جدی مانند انواع سرطان اندام‌های شکمی (معده، روده و لوزالمعده)، بیماری‌های دستگاه گوارشی (سندروم روده تحریک‌پذیر و سلیاک)، اختلال در انقباضات عضلانی درگیر هضم و ضعف عضلات شکم باشد.
در صورتی که تورم ناحیه شکم در اثر یبوست، پرخوری، نفخ یا عدم تحمل لاکتوز باشد، می‌توان با رعایت رژیم غذایی، عدم مصرف مواد غذایی نفاخ، مصرف سبزیجات یا ورزش تورم را درمان کرد؛ اما در شرایطی که تورم ناحیه شکم از علائم بیماری‌های جدی گفته شده باشد، درمان‌های تخصصی نیاز خواهد بود.
در این مقاله به بررسی علت‌های مختلف تورم ناحیه شکم می‌پردازیم، با ما همراه باشید:
بیشتر بخوانید: درمان حالت تهوع با ۸ روش خانگی از کودکی تا بزرگسالی
امکان دارد که شکم به دلایل مختلف متورم شود. این موارد از خوردن زیاد تا بارداری متغیر هستند. در مواردی فقط پزشک می‌تواند علت دقیق تورم بالای شکم را تعیین کند.
در ادامه با علل مختلف تورم ناحیه شکم آشنا خواهیم شد، با ما همراه باشید:
بیشتر بخوانید: درمان نفخ معده با روش‌های خانگی داروهای موثر
یکی از دلایل رایج تورم شکم گاز یا نفخ در دستگاه گوارشی است. بلعیدن هوا به عنوان بخشی از یک عادت عصبی یا خوردن غذاهای حاوی فیبر بالا می‌تواند منجر به تولید گاز در روده شود. اگر گاز موجود در دستگاه گوارش خارج نشود، منجر به تورم ناحیه شکم می‌شود.
بیشتر بخوانید : عفونت آپاندیس و آشنایی با علائم و نحوه درمان آپاندیسیت در افراد مختلف
سندروم روده تحریک‌پذیر (I i able bowel sy d ome) یا IBS اختلالی است که در کنار سایر علائم باعث گرفتگی و درد در معده می‌شود. این بیماری همچنین باعث نفخ خواهد شد که می‌تواند گشاد شدن یا تورم شکم را به همراه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان سندروم روده تحریک پذیر؛ راه‌هایی برای کاهش درد و دل‌پیچه
عدم تحمل لاکتوز وضعیتی است که در آن بدن فرد قادر به هضم لاکتوز، قند موجود در محصولات لبنی نباشد. علائم عدم تحمل لاکتوز شامل نفخ شکم و تولید گاز است. این علائم می‌توانند باعث تورم ناحیه شکم شوند.
به طور معمول ظرف دو ساعت پس از مصرف لبنیات افراد دچار تورم شکم می‌شوند. عدم تحمل لاکتوز در افراد آفریقایی، آسیایی، اسپانیایی‌تبار و سرخپوستان آمریکایی بیشتر شایع است.
بیشتر بخوانید: انواع جراحی معده؛ از لاغری تا درمان سرطان معده و گاسترکتومی
آسیت (Asci es) وضعیتی است که در آن مایع در داخل شکم جمع می‌شود. این تجمع معمولا به دلیل مشکلات کبدی مانند سیروز رخ می‌دهد. بیماری سیروز زمانی ایجاد می‌شود که کبد به شدت زخمی شده باشد.
هنگامی که آسیت برای اولین بار ایجاد می‌شود، احتمالا بیمار هیچ علامتی را متوجه نخواهد شد. با انباشته شدن مایعات در طول زمان، بیمار می‌فهمد که شکم او بیشتر و بیشتر متورم شده و باعث ناراحتی و درد او می‌شود.
بیشتر بخوانید : علت بی اشتهایی؛ از عوامل ژنتیکی تا دلایل روحی و روانی
بیماری ریفلاکس معده به مری (Gas oesophageal Reflux Disease) بیشتر به عنوان رفلاکس اسید شناخته می‌شود. این بیماری باعث خواهد شد که محتویات معده به مری فشار وارد کرده و باعث احساس سوزش در این قسمت‌ها شود. یکی از شایع‌ترین عوارض GERD نفخ شکم است. علائم دیگر عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید : سنگ کیسه صفرا؛ ۱۵ عامل خطرساز را بشناسید
هورمون‌ها پیام‌های مختلفی را در سراسر بدن به عنوان پیام‌رسان‌های شیمیایی سیستم غدد درون‌ریز منتقل می‌کنند. برای زنان تغییرات مکرر هورمونی می‌تواند مشکلاتی را در دستگاه گوارش ایجاد کند، به ویژه در نیمه دوم چرخه قاعدگی. به این صورت که پس از تخمک‌گذاری، کاهش استروژن، علائم گوارشی مانند نفخ، یبوست، اسهال یا درد شکم را بیشتر می‌کند.
به طور معمول نفخ شکم، یکی از علائم رایج کاهش سطح استروژن قبل از قاعدگی زنان است. همچنین بارداری زمان دیگری است که هورمون‌ها در آن نوسان می‌کنند و می‌توانند سیستم گوارشی را دچار اختلال کنند.
بیشتر بخوانید : درمان سیروز کبدی؛ راه‌های مقابله با تنبلی کبد
نفخ یک علامت رایج در سرطان‌هایی است که اندام‌های شکم را درگیر می‌کنند. البته باید گفت که سرطان‌های ناحیه شکم علائم رایج دیگری به جزء نفخ دارند که می‌توانند به تمایز بین هر تشخیص کمک کنند.
علائم بعضی از سرطان‌های اندام‌های شکمی که باعث نفخ و تورم ناحیه شکم می‌شوند عبارت‌اند از:
تشخیص نوع هرکدام از این سرطان‌ها با توجه به علائم و آزمایشات خاصی امکان‌پذیر است.
بیشتر بخوانید : علائم کبد چرب، علت‌ها و درمان این بیماری مرموز
از دیگر علل موجود برای تورم ناحیه شکم می‌توان موارد زیر را نام برد:
بیشتر بخوانید : جراحی سرطان معده؛ درمان بیماری که اغلب دیر تشخیص داده می‌شود
از دیگر علل تورم ناحیه شکم می‌توان به مواردی اشاره کرد که باعث تجمع گاز یا محتویات در دستگاه گوارش می‌شوند، برخی از این موارد عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید: درمان زخم معده؛ درمان دیرهنگام مساوی با جراحی
برای تشخیص علت تورم ناحیه شکم پزشک موارد زیر را بررسی می‌کند:
بیشتر بخوانید : درمان کبد چرب با روش پزشکی و خانگی و تغییر سبک زندگی
آزمایشاتی که ممکن است انجام شود عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید : درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان سریع مسمومیت غذایی در 10 دقیقه!
به طور معمول تورم ناحیه شکم نتیجه یک بیماری جدی نیست، اما افرادی که سابقه بیماری‌های گوارشی دارند باید به این نوع علائم دقت کنند. همچنین در صورتی که تورم شکم به مرور زمان بزرگ‌تر شود یا علائم دیگری مانند تب، حالت تهوع با آن همراه باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
همچنین در صورتی که تورم ناحیه شکم با علائم زیر همراه باشد، حتما باید به پزشک اطلاع دهید:
بیشتر بخوانید: سرطان روده بزرگ؛ هر علائم و نشانه‌ای را جدی بگیرید
در صورت بروز علائم زیر همراه با تورم شکم به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:
بیشتر بخوانید: سرطان معده، علائم، تشخیص و هفت نوع درمان استاندارد
اگر علت تورم شکم مشخص باشد می‌توان با پیشگیری‌های ساده از بروز آن جلوگیری کرد. به عنوان مثال برای جلوگیری از تورم ناحیه شکم به دلیل غذا خوردن زیاد، نفخ یا یبوست می‌توان عادات غذایی را تغییر داد. به عنوان مثال:
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
درمان تورم ناحیه شکم بستگی به علل ایجادکننده آن دارد. برای درمان هرکدام از آن‌ها روش‌های مختلفی توصیه می‌شود که چند نمونه از آن‌ها را معرفی خواهیم کرد:
اولین اقدام برای درمان و رفع علائم آسیت (تورم شکم) استراحت و کاهش میزان مصرف سدیم در رژیم غذایی است. اگر این موارد تاثیری نداشته باشند سپس پزشک از دیورتیک‌ها استفاده می‌کند.
دیورتیک‌ها به کلیه‌ها کمک می‌کنند تا مقدار بیشتری از مایعی که باعث تورم می‌شود را خارج کنند. در موارد نادر، عفونت ممکن است در مایع آسیت ایجاد شود. اگر این اتفاق بیافتد، بیمار باید تحت درمان شدید با آنتی‌بیوتیک‌ها قرار بگیرید.
درمان‌های دارویی زیادی برای تسکین تورم ناحیه شکم به دلیل IBS و عدم تحمل لاکتوز وجود ندارد. علائم این نوع بیماری‌ها با رعایت رژیم غذایی مخصوص قابل‌کنترل است.
در مواردی که مایعات زیادی در ناحیه شکم جمع شده باشند (به دلیل مشکلات گوارشی یا خونریزی داخلی) علاوه بر درمان علت ایجادکننده، این مایعات باید خارج شوند. روش حذف مایع یا پاراسنتز از نظر مدت زمان متفاوت است، زیرا بستگی به مقدار مایعی دارد که باید برداشته شود.
بیشتر بخوانید: درمان وبا با ۳ راهکار ساده و پیشنهاداتی برای پیشگیری از ابتلا
بسته به علت تورم شکم، ممکن است افراد بتوانند علائم خود را به راحتی در خانه درمان کنند. در ادامه چند نمونه از مواردی که باعث تورم شکم می‌شوند و می‌توان آن‌ها را با راهکارهای خانگی درمان کرد آورده شده است:
اگر تورم ناحیه شکم به دلیل پرخوری ایجاد شده باشد، کافی است که منتظر هضم مواد غذایی خورده شده باشید. همچنین برای جلوگیری از این اتفاق پیشنهاد می‌شود که در خوردن مراعات کرده و وعده‌های غذایی خود را به چندین وعده کوچک‌تر تقسیم کنید.
در صورتی که تورم شکم به دلیل نفخ کردن و گاز در معده یا روده‌ها است، باید سعی کنید از غذاهایی که باعث ایجاد گاز می‌شود اجتناب کنید. بعضی از این غذاها شامل حبوبات و سبزیجات (کلم بروکلی و کلم) هستند.
همچنین مصرف نوشیدنی‌های گازدار را به حداقل برسانید و از نی برای نوشیدن استفاده کنید. آهسته غذا خوردن نیز می‌تواند به کاهش بلعیدن هوا کمک کند. باید اشاره کرد که عرق نعنا برای دفع و رفع نفخ بسیار مفید است.
کاهش یا پرهیز از لبنیات می‌تواند به تسکین علائم تورم ناحیه شکم در این افراد کمک کند.
کاهش اضطراب و استرس و همچنین بیشتر استفاده کردن موادغذایی حاوی فیبر به کاهش علائم افراد مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر کمک می‌کند.
رعایت این موارد می‌تواند به بدن کمک کند تا از شر مایعات اضافی در اثر بیماری آسیت خلاص شود.
برای درمان یبوست خفیف تا شدید باید از غذاهای نرم و آبکی و مواد غذایی ملین استفاده کنید. این نوع غذاها شامل سوپ، خوراک همراه با سبزیجات فراوان می‌شود. همچنین مصرف انجیر (خشک یا تازه)، قیسی، آلو و روغن‌زیتون می‌تواند به سیستم گوارشی کمک کند.
همچنین ماساژ ناحیه شکم در جهت خلاف عقربه‌های ساعت می‌تواند در حرکت روده‌ها و خروج مواد زائد موثر باشد.
یادداشت پایانی
یکی از شرایطی که همه افراد آن را تجربه می‌کنند، تورم ناحیه شکم است. این حالت در بیشتر موارد یک بیماری جدی به شمار نمی‌رود و در اثر عوامل مختلفی همچون یبوست، نفخ، پرخوری، عدم هضم غذا، تورم پیش از قاعدگی زنان و حساسیت به بعضی مواد غذایی (عدم تحمل لاکتوز) رخ می‌دهد.
این نوع حالات را می‌توان با رعایت چندین نکته در خانه به راحتی درمان و در مواردی حتی از بروز آن‌ها جلوگیری کرد. به عنوان مثال از راهکارهای درمان خانگی نفخ می‌توان به رعایت رژیم غذایی، اجتناب از مصرف مواد غذایی نفاخ، مصرف عرق نعنا یا قرص نعنا اشاره کرد.
زمانی تورم ناحیه شکم جدی است که جزئی از علائم یک بیماری دیگر مانند سندروم روده تحریک‌پذیر، بیماری آسیت، سرطان‌های ناحیه شکم و التهاب پوشش داخلی شکم باشد. در چنین مواقعی مراجعه به پزشک و درمان علت اصلی بسیار مهم است.